Tuğra, Osmanlı
İmparatorluğunda padişahların imza yerine kullandıkları ve özel bir biçimi olan
simgeleşmiş işaret anlamına gelir. Divanü Lügati't-Türk'te tuğranın Oğuzca
aslının "Tuğrağ" olduğu ve bunun hükümdarın basılmış nişanı olduğu
belirtilmiştir. Anadolu lehçesinde kelime sonundaki ğ harfi okunmadığından
"tuğra" ifadesi yaygınlaşmıştır.
Osmanlılarda tuğra
padişahın alamet veya arması, bir çeşit imzasıdır. Sultanın ve babasının adını,
çoğunda da "el-muzaffer daima" şeklindeki dua ibaresini içerirdi.
Padişahın ve babasının isminin yazıldığı kısma kürsü veya sere adı verilirdi,
bu bölüm tuğranın metin kısmıdır. Buradan sola doğru uzanarak aşağıdan yukarıya
doğru ve iç içe iki kavisten meydana gelen kısma ise beyze veya sancak adı
verilirdi. Tuğra nişancı, tuğrakeş veya
tuğrai denilen görevlilerce çekilirdi. En eski Osmanlı tuğrası II.
Osmanlı sultanı olan Orhan Gazi'ye aittir fakat ilk Osmanlı sultanı Osman
Gazi'ye ait bir tuğraya günümüze kadar hiçbir yerde rastlanmamıştır. Bu nedenle
36 Osmanlı padişahı, 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır.
Kırım Savaşı
sırasında, Fransızların Sultan Abdülmecit'e verdiği 'Legion' nişanı, Osmanlı
Devleti ile yakın ilişkiler kuramaya çalışan İngiltere'yi harekete geçirir.
İngiltere Kraliçesi Victoria, Fransa'nın verdiği nişana karşılık Dizbağı
Nişanı'nı Osmanlı Sultanı'na sunar. Dizbağı Nişanı'nın geleneğinde şöyle bir
uygulama vardır: Nişanı alan kişi ya da hükümdarların armaları Saint George
Kilisesi'nin duvarına asılmaktadır fakat Osmanlı Padişahı'nın arması bulunmamaktadır.
Bunun üzerine Kraliçe Victoria, Prens Charles Young isimli arma uzmanını
Osmanlı için arma tasarlamak için görevlendirir.
İngiliz tasarımcı, padişahlık alameti olan saltanat
kavuğunu, sorgucu, ay-yıldızlı sancağı ve tuğrayı ön plana çıkararak bir arma
hazırlar. Sultan II. Abdülhamit döneminde terazi ve silahlar eklenerek son
halini alır.
1- Tuğranın çevresindeki güneş motifi padişahın güneşe
benzetilmesinden ileri gelir.
2- II. Abdülhamit'in tuğrası.
3- Sorguçlu serpuş: Osman Gazi'yi ve tahtı temsil eder.
4- Yeşil Hilafet sancağı.
5- Süngülü tüfek: Nizam-ı Cedit ile birlikte Osmanlı
ordusunun asıl silahı olmuştur.
6- Çift taraflı teber.
7- Toplu tabanca.
8- Terazi: şeşper ve asaya asılıdır, adaleti temsil eder.
9- Üstte Kur'an-ı Kerim, altta Kanunnameler.
10- Nişan-ı al-i imtiyaz: Devlet adına faydalı işlerde
bulunmuş ilim adamları, idareci ve askerlere veriliyordu.
11- Nişan-ı Osmani: Sultan Abdülaziz Han tarafından 1862'de
ihdas edilmiş olup, devlet hizmetinde üstün başarı sağlayanlara verilirdi.
12- Asa ve şeşper.
13- Çapa, Osmanlı denizciliğini temsil eder.
14- Bereket boynuzu.
15- Nişan-ı iftihar.
16- Yay.
17- Mecidi nişanı.
18- Borazan, modern mızıka takımının kullandığı çalgı
aletidir.
19- Şefkat nişanı, 1878'de II. Abdülhamit Han tarafından
ihdas edilmiş olup; savaş zamanında, büyük afetlerde devlete, millete hizmet
eden kadınlara verilirdi.
20- Top gülleleri (Bazı armalarda bulunmuyor.)
21- Kılıç.
22- Top, topçu ocaklarını temsil eder.
23- El siperlikli tören kılıcı: Bu kılıç klasik Türk kılıcı
olmayıp, o devirdeki subaylar tarafından kullanılırdı.
24- Mızrak.
25- Çift taraflı teber, orduda üst düzey görevliler
tarafından üstünlük sembolü olarak kullanılmıştır.
26- Tek taraflı teber (Balta).
27- Bayrak.
28- Osmanlı sancağı.
29- Mızrak: Son dönem mızraklı süvari alaylarını temsil
eder.
30- Kalkan, ortasında stilize edilmiş bir güneş motifi var.
12 yıldız: Rivayete göre bu 12 yıldız, 12 burcu temsil eder. Güneş bu burçlar
üzerinde hareket eder.
Mevanur Adlığ
